Centrum Logistyczno–Naukowe na Svalbardzie BERA oficjalnie otwarte. Jej właścicielem jest Uniwersytet Śląski

Otwarcie Centrum Logistyczno-Naukowe BERA na Svalbardzie

Pod koniec 2023 roku, po trzech latach starań, Centrum Studiów Polarnych we współpracy z Polskim Konsorcjum Polarnym sfinalizowało inicjatywę utworzenia i utrzymania Centrum Logistyczno-Naukowego na Svalbardzie, które rozpoczęło swoją działalność w Longyearbyen w marcu 2024 roku.

Centrum Logistyczno-Naukowe BERA na Svalbardzie oficjalnie zostało otwarte 23 stycznia 2025 roku.

Jest to pierwsza infrastruktura poza granicami Polski, której właścicielem jest Uniwersytet Śląski w Katowicach, jak również pierwsza od kilkudziesięciu lat otwarta polska infrastruktura w Arktyce. mówi dr Dariusz Ignatiuk z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ w podcaście udzielonym dla UŚ z okazji nowo powstałej inicjatywy badawczej

Porozumienie o powołaniu zespołu Centrum Studiów Polarnych ds. Centrum Logistyczno-Naukowego na Svalbardzie BERA zostało podpisane przez siedem jednostek naukowych:

• Uniwersytet Śląski w Katowicach (lider),
• Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie,
• Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie,
• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
• Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie,
• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
• oraz Uniwersytet Wrocławski.

Partnerzy zobowiązali się współfinansować działania Centrum BERA oraz wspierać jego utrzymanie przez następne 10 lat.

4 zdjęć

Centrum Logistyczno-Naukowe BERA na Svalbardzie oficjalnie rozpoczęło działalność

Centrum BERA odgrywa istotną rolę w koordynacji prowadzenia badań naukowych usprawniając ich organizację i logistykę na obszarze Svalbardu. Większość zespołów prowadzących prace badawcze na Svalbardzie dociera do Arktyki przez punkt portu i lotniska Longyearbyen i tutaj rozpoczyna swoje przygotowania do prac terenowych, jak również prowadzi je w rejonie Longyearbyen w oparciu o Centrum BERA. Przewiduje się, że w przyszłości, wraz z rozwojem Centrum BERA, ilość naukowców i realizowanych przez nich projektów będzie zwiększać się znacząco. Nawiązano już współpracę międzynarodową z Norwegią, Litwą i Włochami, dzięki której następuje umiędzynarodowienie działalności oraz planowanie wspólnych projektów badawczych.

Naszym największym dorobkiem naukowym, jeśli chodzi o Uniwersytet Śląski są badania glacjologiczne. zdradza dr Ignatiuk

Bardzo mocno skupiamy się na kriosferze, badaniu lodowców, zwłaszcza cielących się, czyli tych, które uchodzą do morza i produkują góry lodowe. dodaje

Planowane oraz realizowane działania w ramach Centrum BERA można podzielić na trzy podstawowe zadania:

• prowadzenie badań i monitoringu,
• realizacja badań w oparciu o aparaturę pomiarową będącą na wyposażeniu Centrum BERA (sprzęt geofizyczny, precyzyjne GPS-y różnicowe, wiertnie do lodu i gruntu),
• automatyczne stacje meteorologiczne, skutery, łodzie pływające, sondy morskie i inne,
• system monitoringu kriosfery (w oparciu o kontynuację projektu CRIOS do 2029 roku) rozproszony na zachodnim wybrzeżu Spitsbergenu od Hornsundu po Ny-Alesund (we współpracy polsko-norweskiej),
• monitoring ekosystemów lądowych, permafrostu oraz degradacji wybrzeży,
• monitoringi morskie we fiordach oraz na wodach wokół Svalbardu,
• badania nad pokrywą śnieżną i lodowcami w oparciu o wyposażenie Centrum BERA.

W ramach infrastruktury Centrum BERA powstanie w 2025 roku pracownia pozwalająca na wstępną obróbkę zebranych próbek (woda, sedymenty, skały itp.) celem ograniczenia ich pojemności i rozmiaru, dokonania wstępnych analiz i przygotowania ich do transportu do Polski (m.in. zamrażanie i przechowywanie próbek lodu oraz śniegu).

Badania realizowane będą w oparciu o pozyskane zewnętrzne środki projektowe (Narodowe Centrum Nauki, Research Council of Norway, Europejska Agencja Kosmiczna, SIOS, Horyzonty Europa) jak np. projekt Liquidice (2025-2028, budżet 7.5 mln EUR, Horyzont Europa).

• wsparcie logistyczne i organizacyjne badań,
• wsparcie logistyczne i organizacyjne dla polskich uniwersyteckich jednostek badawczych tj.: Stacja Polarna Petuniabukta Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Spitsbergenie, Infrastruktura badawcza Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego należąca do Uniwersytetu Wrocławskiego;
• wsparcie działań Polskiej Stacji Polarnej HORNSUND Instytutu Geofizyki PAN;
• organizacja pomiarów terenowych (asysta, pobór próbek, serwis sprzętu, wykonywanie pomiarów) w rejonie centralnego Spitsbergenu (z wykorzystaniem infrastruktury Centrum BERA m.in. skuterów, łodzi i aparatury pomiarowej).

Logistyka i organizacja przedsięwzięcia finansowane są ze środków Centrum Studiów Polarnych oraz zewnętrznych projektów:

• edukacja i sieciowanie pomiędzy partnerami polskimi i zagranicznymi,
• organizacja spotkań branżowych partnerów Polskiego Konsorcjum Polarnego z partnerami zagranicznymi,
• współpraca międzynarodowa m.in. z grupami roboczymi konsorcjum Svalbard Integrated Arctic Earth Observing System (SIOS),
• organizowanie spotkań, warsztatów w ramach konferencji SIOS Polar Night Week 2025,
• organizacja szkoleń i warsztatów dla studentów i doktorantów (m.in. kontynuacja aktywności z 2024 w ramach warsztatów BioGeoEko prowadzonych w Arktyce przez Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu),
• wsparcie edukacji i sieciowania finansowane są ze środków Centrum Studiów Polarnych, Polskiego Konsorcjum Polarnego oraz zewnętrznych projektów.

Uroczystość otwarcia Centrum BERA przeprowadzona została przez Kierownika Centrum BERA dr. Dariusza Ignatiuka i manager Centrum Katarzynę Stachniak w ramach międzynarodowej konferencji Polar Night Week 2025 stanowiącej coroczne spotkanie ponad 140 naukowców będących członkami międzynarodowego konsorcjum SIOS.

Uroczystości zostały zaszczycone obecnością gości, którzy wygłosili przemowy okolicznościowe:

• dr Marcin Liana – zastępca dyrektora NCN,
• prof. Heikki Lihavainen – dyrektor SIOS Knowledge Centre z Longyearbyen,
• prof. Jøran Moen – dyrektor the Univeristy Centre in Svalbard (UNIS) z Longyearbyen,
• prof. dr hab. Michał Banaszak – prorektor ds. Cyfryzacji i Współpracy z Gospodarką z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
• dr hab. Adam Kola, prof. UMK – prorektor ds. Nauki z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
• prof. dr hab. Jacek Jania – były przewodniczący Centrum Studiów Polarnych oraz Komitetu Badań Polarnych PAN.